Στο Βογατσικό Καστοριάς, τον τόπο καταγωγής της οικογένειάς του, ήρθα πρόσφατα να αποδώσω φόρο τιμής στον Ίωνα Δραγούμη (1878-1920). Περπατώντας ανάμεσα στα σπίτια, νιώθεις την ανάγκη να αναλογιστείς τα μεγάλα ερωτήματα που έθεσε ο ίδιος, ένας από τους πιο ανήσυχους στοχαστές της νεότερης Ελλάδας: Ποιοι είμαστε ως Έθνος και πού πηγαίνουμε;
Το όραμα του Δραγούμη για μια Ελλάδα που θα στηρίζεται στον πολιτισμό και την πνευματική της δύναμη, παραμένει πιο επίκαιρο από ποτέ. Εδώ, στις ρίζες του, ηχεί πιο δυνατή η κορυφαία του φράση: “Τὸ Ἔθνος πρέπει νὰ ζῇ πνευματικά, γιὰ νὰ μπορῇ νὰ ζῇ καὶ ὑλικά.” Η ζωή ενός Έθνους, όπως και του κάθε ατόμου, καθορίζεται από την ψυχή και το πνεύμα του.
Η πορεία του Δραγούμη διακόπηκε βίαια. Η φόνευσή του τον Αύγουστο του 1920, κατά τη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού, από αποσπάσματα των Βενιζελικών, αποτελεί ένα από τα πιο μελανά σημεία της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Η άγρια δολοφονία του, ένας φόνος καθαρά πολιτικός και εκδικητικός, υπογράμμισε το πόσο καταστροφικός μπορεί να γίνει ο φανατισμός και ο διχασμός όταν υπερισχύσει της εθνικής ενότητας και της πνευματικής ωριμότητας.
Ο Δραγούμης, ως άνθρωπος της σύνθεσης και της αυτογνωσίας, πλήρωσε με τη ζωή του την εμμονή του στην αυθεντικότητα και την απόρριψη του διχασμού. Η φόνευσή του είναι ένα διαρκές μήνυμα για εμάς σήμερα: Η Ελλάδα δεν μπορεί να προχωρήσει αν συνεχίζει να διαιρείται σε άγονες παρατάξεις που αρνούνται να ακούσουν την άλλη πλευρά.
Οι θέσεις του Ίωνα Δραγούμη συνδέονται δραματικά με το σήμερα, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις:
- Πνευματική Αντίσταση στην Ύλη: Ο Δραγούμης μάς καλούσε να μην αφήσουμε την παγκοσμιοποίηση και τον υλισμό να διαβρώσουν την ψυχή του Έθνους. Σήμερα, στην εποχή της ψηφιακής μίμησης και της άκριτης κατανάλωσης, η ανάγκη για πνευματική ανεξαρτησία και στήριξη του ελληνικού πολιτισμού είναι επιτακτική.
- Αυθεντικότητα αντί Μίμησης: Πίστευε ότι η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει τον δικό της δρόμο με βάση την ιστορία και τον πολιτισμό της. Σήμερα, αντιμέτωποι με τη συνεχή αναζήτηση ξένων «σωτήρων» ή μοντέλων, το μήνυμά του για εθνική αυτοπεποίθηση και δημιουργία αυθεντικού έργου είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
- Ενότητα στην Ποικιλία: Η αγάπη του για τη Μακεδονία και τους αγώνες της δείχνει την πίστη του στην ελληνικότητα που πηγάζει από την τοπική παράδοση. Μας καλεί να υπερβούμε τον κεντρικό, αθηνοκεντρικό χαρακτήρα και να στηρίξουμε τις ρίζες μας στην περιφέρεια.
- Η Πέλλα ως Παράδειγμα: Νομοί όπως η Πέλλα, που αντιμετωπίζουν σήμερα το δημογραφικό πρόβλημα και τη συρρίκνωση της επαρχίας, χρειάζονται ακριβώς την πνευματική και πολιτιστική ενδυνάμωση που κήρυττε ο Δραγούμης, ώστε να ανακτήσουν τη ζωτικότητά τους.
Μία επίσκεψη-μάθημα. Ας κρατήσουμε ζωντανή αυτή την κληρονομιά.
