Σαν Σήμερα, 10 Οκτωβρίου 1946: Μια Πράξη Ιστορικού Αναθεωρητισμού στα Σκόπια
Σαν σήμερα, πριν από 79 χρόνια, στις 10 Οκτωβρίου 1946, έλαβε χώρα στα Σκόπια μια τελετή που έκλεισε το πρώτο κεφάλαιο της πολιτικής σφετερισμού της ιστορίας στην τότε νεοσύστατη Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΛΔΜ), μέλος της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας. Τα λείψανα του Γκεόργκι Νικολόφ Ντέλτσεφ, ευρύτερα γνωστού ως Γκότσε Ντέλτσεφ (1872-1903), ενταφιάστηκαν στην εκκλησία του «Αγίου Σωτήρος» («Σβέτι Σπας») στα Σκόπια.
Για την ελληνική ιστοριογραφία και διπλωματία, το γεγονός αυτό δεν ήταν απλώς μια ταφή, αλλά η θεμελιώδης πράξη της κρατικής επιχείρησης για την κατασκευή εθνικής ταυτότητας με βάση την κλοπή ξένων ιστορικών προσωπικοτήτων. Η αφήγηση περί «μεγαλύτερου φόρου τιμής στην ιστορία του σύγχρονου μακεδονικού κράτους» αποτελεί την πεμπτουσία του ιστορικού αναθεωρητισμού που επεβλήθη από το κομμουνιστικό καθεστώς του Τίτο.
Η Προπαγάνδα του «Τελευταίου Ταξιδιού»: Αλυτρωτισμός εν Δράσει
Η τριήμερη μεταφορά των οστών (7-9 Οκτωβρίου 1946) από τη Σόφια στα Σκόπια ήταν, στην πραγματικότητα, μια καλά ενορχηστρωμένη προπαγανδιστική περιοδεία με σαφείς αλυτρωτικούς στόχους. Η διαδρομή που διέσχισε τη Μακεδονία του Πίριν (Βουλγαρία) και περιοχές της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας είχε σκοπό να προβάλει τη «συνολική» γεωγραφική έκταση που διεκδικούσαν τα Σκόπια υπό το όνομα «Μακεδονία».
Ο μαζικός φόρος τιμής που αναφέρεται εμφατικά, οργανώθηκε και ενθαρρύνθηκε από τις νεοσύστατες κομμουνιστικές αρχές της ΛΔΜ, ως μέσο εθνικής κινητοποίησης και επιβεβαίωσης της νέας, τεχνητής, εθνικής ταυτότητας. Οι αναφορές ότι «ολόκληρη η Μακεδονία του Πίριν ήταν πεζή», όπως και περιοχές προς τα Σκόπια, εξυπηρετούσαν την τότε εδαφική ρητορική περί ένωσης των «διαιρεμένων» μακεδονικών περιοχών.
Αυτή η «επική» μετακομιδή δεν ήταν παρά ένα πολιτικό σόου που στόχευε στην αφομοίωση του βουλγαρικής συνείδησης πληθυσμού και στη νομιμοποίηση των νέων κρατικών συνόρων, διαστρεβλώνοντας την ιστορική αλήθεια του Ντέλτσεφ.
Η Σφετερισμένη Κληρονομιά: Η Ταυτότητα του Γκότσε Ντέλτσεφ
Για την Ελλάδα, η κεντρική ένσταση γύρω από τον Ντέλτσεφ είναι η εθνική του ταυτότητα και η φύση της οργάνωσης στην οποία υπηρέτησε.
- Η Βουλγαρική Ταυτότητα: Ο Γκότσε Ντέλτσεφ υπήρξε Βούλγαρος επαναστάτης και δάσκαλος, από την περιοχή Κούκους. Ήταν ιδρυτικό στέλεχος και ηγετική φυσιογνωμία της Βουλγαρικής Μακεδονο-Αδριανουπολίτικης Επαναστατικής Επιτροπής (ΒΜΑΕΕ), η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε Μυστική Μακεδονο-Αδριανουπολίτικη Επαναστατική Οργάνωση (ΜΜΑΕΟ). Η αρχική ονομασία και η ιδεολογία της οργάνωσης (όπως φαίνεται και από τη συμμετοχή της Θράκης/Αδριανούπολης) δείχνουν καθαρά τον βουλγαρικό χαρακτήρα του κινήματος.
- Ο Σκοπός του Αγώνα: Ο Ντέλτσεφ αγωνίστηκε για την αυτονομία της Μακεδονίας και της Θράκης, η οποία, όπως δήλωσε ο ίδιος, αποτελούσε «πρώτο βήμα, για τη μελλοντική ένταξή τους στην κοινή βουλγαρική πατρίδα». Αυτή η θεμελιώδης δήλωση ακυρώνει την εκ των υστέρων προβολή του ως ιδεολόγου ενός ξεχωριστού «μακεδονικού» έθνους (υπό την σημερινή του έννοια).
Η μεταφορά του 1946 λειτούργησε ως κομμουνιστική διαγραφή της βουλγαρικής του συνείδησης, επιβάλλοντας την εικόνα του «μεγάλου Μακεδόνα» για την εξυπηρέτηση των πολιτικών αναγκών της εποχής.
Ο Όρκος και η Πολιτική Συναλλαγή: Η Ελληνική Οπτική
Ο Παραβιασμένος Όρκος
Ο όρκος του 1923, χαραγμένος στο φέρετρο από την Οργάνωση Ίλιντεν στη Σόφια, όριζε ρητά: «Ορκιζόμαστε στις επόμενες γενιές ότι τα ιερά οστά θα ταφούν στην πρωτεύουσα της ανεξάρτητης Μακεδονίας».
- Η Ελληνική Κριτική: Η ταφή του 1946 στα Σκόπια παραβίασε τον όρο της ανεξαρτησίας. Η Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας ήταν μια ομόσπονδη δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας και όχι ένα ανεξάρτητο κράτος. Οι κομμουνιστικές αρχές των Σκοπίων, υποστηριζόμενες από τον Τίτο, εκμεταλλεύτηκαν τον όρκο, σφετεριζόμενες τον όρο «ελεύθερη Μακεδονία» για να νομιμοποιήσουν την ενσωμάτωση του Ντέλτσεφ στο εθνικό τους αφήγημα.
Η Συμφωνία Σόφιας-Σκοπίων
Η έγκριση της μεταφοράς από τον Βούλγαρο Πρόεδρο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ ήταν μια πολιτική συναλλαγή που στόχευε στη διευκόλυνση της τότε προσέγγισης (και πιθανής ένωσης) μεταξύ Βουλγαρίας και Γιουγκοσλαβίας υπό την αιγίδα του κομμουνισμού.
Η πράξη αυτή, και η συνοδευτική απογραφή του 1946 στη Βουλγαρία (όπου το 70% των κατοίκων του Πίριν δηλώθηκαν Μακεδόνες), αποδεικνύει ότι η «παράδοση» του Ντέλτσεφ ήταν μια προσωρινή, πολιτικά επιβεβλημένη υποχώρηση της Βουλγαρίας στην τιτοϊκή προπαγάνδα περί «μακεδονικού έθνους». Αυτή η πολιτική ανατροπή, αν και βραχύβια για τη Βουλγαρία, έδωσε το ιστορικό «πάτημα» στα Σκόπια για την αποκλειστική διεκδίκηση του ήρωα.
Η ομιλία του Βούλγαρου ακαδημαϊκού Τόντορ Παβλόφ στη Σόφια, που αναγνώρισε τον Ντέλτσεφ ως «Μακεδόνα» (υπό το πρίσμα της κομμουνιστικής γραμμής), αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα της υποταγής της ιστορίας στην πολιτική εκείνης της περιόδου.
Εν κατακλείδι, η τελετή της 10ης Οκτωβρίου 1946 ήταν η κορύφωση ενός σχεδίου που αποσκοπούσε στη χειραγώγηση της ιστορίας και τη δημιουργία ενός εθνικού μύθου, με απώτερο στόχο την ενίσχυση αλυτρωτικών βλέψεων που παραμένουν ενεργές μέχρι σήμερα. Η Ελλάδα θεωρεί την αποκλειστική διεκδίκηση του Γκότσε Ντέλτσεφ από τη Βόρεια Μακεδονία ως πράξη ιστορικού σφετερισμού, που παραβιάζει τόσο τα ιστορικά δεδομένα όσο και το πνεύμα καλής γειτονίας.
