Γράφει η Γεωργία Χατζηγρηγορίου
Σε μια κομβική στιγμή για το μέλλον των μεταφορών στην Ελλάδα, η Ολομέλεια της Βουλής των Ελλήνων υποδέχθηκε την εισήγηση του Σχεδίου Νόμου του Υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών, με τίτλο: «Αναβάθμιση της ασφάλειας των σιδηροδρόμων, αξιολόγηση προσωπικού σιδηροδρόμων, ενίσχυση εποπτείας σιδηροδρομικού δικτύου, οργανωτική ενίσχυση της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων, του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών και της εταιρείας Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μονοπρόσωπη Α.Ε. και άλλες διατάξεις». Ο Βουλευτής Πέλλας της Νέας Δημοκρατίας, Λάκης Βασιλειάδης, ως εισηγητής, παρουσίασε ένα νομοθέτημα που φιλοδοξεί να αποτελέσει το θεμέλιο για την πλήρη αναμόρφωση του ελληνικού σιδηροδρόμου, με ορίζοντα το 2027. Η κεντρική ιδέα που διατρέχει την εισήγηση και το ίδιο το νομοσχέδιο είναι η μετατροπή του «Ποτέ Ξανά» σε πράξη και ουσία, αναδεικνύοντας την αναγκαιότητα της αναμόρφωσης του σιδηροδρόμου ως εθνική επιταγή και όχι ως κομματική γραμμή.
Η ομιλία του κ. Βασιλειάδη στην Ολομέλεια δεν ήταν απλώς μια τυπική παρουσίαση, αλλά μια έκκληση προς όλα τα κόμματα να εστιάσουν στις ουσιαστικές αλλαγές που φέρνει το νομοσχέδιο για τη λειτουργία των σιδηροδρόμων τα επόμενα χρόνια. Όπως τόνισε, πρόκειται για μια «πλήρη ρύθμιση, η οποία θα αποτελέσει το θεσμικό υπόβαθρο για τις αλλαγές που είναι αναγκαίες, θέτοντας σημαντικές προτεραιότητες για τον ελληνικό σιδηρόδρομο, όπως η διασφάλιση της πρόληψης και της διαφάνειας, η θεσμική ενίσχυση και η λογοδοσία, η εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και η ανάγκη λειτουργικού και επιχειρησιακού εκσυγχρονισμού». Αυτή η δήλωση συνοψίζει τη φιλοσοφία πίσω από το νομοσχέδιο, μια φιλοσοφία που βασίζεται σε ένα τρίπτυχο αξιών: πρόληψη, διαφάνεια και λογοδοσία.
Το Τρίπτυχο της Αναγέννησης: Πρόληψη, Διαφάνεια, Λοοδοσία
Η βασική φιλοσοφία του σχεδίου νόμου εδράζεται σε αυτές τις τρεις θεμελιώδεις αξίες, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός συστήματος σιδηροδρομικών μεταφορών που θέτει τον άνθρωπο και την ασφάλεια στο επίκεντρο. Αυτό επιδιώκεται μέσα από τη θεσμική ενίσχυση των εποπτικών μηχανισμών, την αξιοποίηση της τεχνολογίας αιχμής και την ουσιαστική αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού. Η προσπάθεια αυτή έρχεται ως απάντηση σε χρόνια ελλείμματα εποπτείας και οργάνωσης, αλλά και στην επιτακτική ανάγκη εναρμόνισης με τις ευρωπαϊκές τεχνικές και λειτουργικές απαιτήσεις, οι οποίες έχουν εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Ο κ. Βασιλειάδης υπογράμμισε την ανάγκη να αποφευχθεί η «αντιπολίτευση για την αντιπολίτευση» σε ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα, τονίζοντας πως «το αίτημα της αναμόρφωσης του Σιδηροδρόμου δεν αποτελεί κομματική γραμμή, αλλά εθνική επιταγή». Αυτή η προσέγγιση αναδεικνύει τη σοβαρότητα της κατάστασης και την ανάγκη για ενιαία εθνική στρατηγική, μακριά από μικροπολιτικές σκοπιμότητες, προκειμένου το «Ποτέ ξανά» να γίνει πράξη και ουσία.
Οι Τέσσερις Πυλώνες της Μεταρρύθμισης
Το σχέδιο νόμου κινείται γύρω από τέσσερις βασικούς άξονες, οι οποίοι αλληλοσυμπληρώνονται και συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την αναγέννηση του ελληνικού σιδηροδρόμου:
-
Αναβάθμιση της Σιδηροδρομικής Ασφάλειας: Ο πρώτος και ίσως σημαντικότερος πυλώνας αυτής της προσπάθειας είναι η ίδρυση του Ενιαίου Κέντρου Εποπτείας του ΟΣΕ. Πρόκειται για έναν επιχειρησιακό φορέα που θα λειτουργεί αδιάκοπα, 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, με στόχο τη συνεχή επιτήρηση της κυκλοφορίας και των τεχνικών υποδομών των σιδηροδρόμων. Το Κέντρο αυτό θα αξιοποιεί σε πραγματικό χρόνο δεδομένα που προέρχονται από σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία, συνδέοντας το Κέντρο με κάθε κρίσιμο σημείο του σιδηροδρομικού δικτύου. Θα έχει τη δυνατότητα εποπτείας αμαξοστοιχιών, συλλογής δεδομένων κίνησης, παρακολούθησης και αξιολόγησης κινδύνου, προληπτικής ενημέρωσης και άμεσης παρέμβασης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Αυτό αποτελεί ένα τεράστιο βήμα προς την κατεύθυνση της προληπτικής ασφάλειας, επιτρέποντας την έγκαιρη ανίχνευση προβλημάτων και την αποφυγή δυστυχημάτων.
Παράλληλα, ξεκινά η λειτουργία της ψηφιακής πλατφόρμας «railway.gov.gr», η οποία συγκεντρώνει τρία βασικά υποσυστήματα:
-
Το ψηφιακό μητρώο σιδηροδρομικών δεδομένων, το οποίο θα περιλαμβάνει το σύνολο των στοιχείων σχετικά με τη λειτουργία του Εθνικού Σιδηροδρομικού Δικτύου. Αυτό θα προσφέρει μια ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης των υποδομών και της κυκλοφορίας.
-
Το σύστημα ακριβούς γεωεντοπισμού αμαξοστοιχιών, το οποίο βασίζεται στο παγκόσμιο σύστημα δορυφορικής πλοήγησης (GPS) σε συνδυασμό με επίγειους σταθμούς και διαρκή σύνδεση στο διαδίκτυο. Αυτό το σύστημα παρέχει δυνατότητα προσδιορισμού της θέσης με ακρίβεια κάτω των πέντε εκατοστών σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, επιτρέποντας την άμεση και ακριβή παρακολούθηση κάθε συρμού.
-
Τη δημιουργία ψηφιακής εφαρμογής για την καταγραφή εντολών και παραβάσεων, στην οποία καταχωρείται το σύνολο των εντολών που δίνονται και των επικοινωνιών που διενεργούνται σχετικά με την κίνηση των αμαξοστοιχιών. Με αυτό τον τρόπο θα ελέγχονται οι ενέργειες που γίνονται και θα πιστώνονται οι τυχόν παραβάσεις που τελούνται επί του Γενικού Κανονισμού Κίνησης και της σιδηροδρομικής νομοθεσίας. Αυτό το εργαλείο ενισχύει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, καθιστώντας κάθε ενέργεια ιχνηλατήσιμη.
Μέσω αυτών των εργαλείων, θα είναι δυνατή η πλήρης ιχνηλάτηση της κυκλοφορίας, η παρακολούθηση των λειτουργιών και η ανάλυση της τήρησης των κανονισμών ασφαλείας. Ταυτόχρονα, προβλέπεται η εγκατάσταση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε κρίσιμα σημεία, όπως οι σταθμοί, οι σήραγγες και οι θάλαμοι μηχανοδήγησης, για την ενίσχυση της πρόληψης και της αποτροπής κινδύνου. Επιπλέον, καθιερώνονται νέοι ενιαίοι κανόνες κυκλοφορίας και ένα κυρωτικό πλαίσιο για τις παραβάσεις που διαβαθμίζονται ανάλογα με την επικινδυνότητα, εξασφαλίζοντας αντικειμενική και αυστηρή εφαρμογή της ασφάλειας.
-
-
Αξιολόγηση και Εποπτεία Προσωπικού: Ο δεύτερος βασικός άξονας αποβλέπει στην αποτελεσματική διαχείριση της ασφάλειας και την ύπαρξη άρτια καταρτισμένου και διαρκώς αξιολογούμενου προσωπικού. Το σχέδιο νόμου εισάγει ένα αυστηρό σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης των εργαζομένων σε θέσεις κρίσιμης σημασίας για τη λειτουργία των σιδηροδρόμων. Καθιερώνεται ένα σύνολο δοκιμασιών, οι οποίες επαναλαμβάνονται περιοδικά κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας. Πιο συγκεκριμένα, το προσωπικό που ασκεί καθήκοντα κρίσιμης σημασίας στον σιδηρόδρομο υπόκειται πλέον σε αυστηρές διαδικασίες που περιλαμβάνουν ψυχομετρικά τεστ, ιατρικές και ψυχολογικές εξετάσεις, καθώς και θεωρητικές και πρακτικές αξιολογήσεις.
Σημαντική καινοτομία είναι η συνεργασία με το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας για την αξιολόγηση της επαγγελματικής καταλληλότητας του προσωπικού ασφαλείας. Αυτή η συνεργασία αναμένεται να ενισχύσει τόσο την αξιοπιστία της ίδιας της αξιολόγησης όσο και την αποτελεσματικότητα του προσωπικού, φέρνοντας την τεχνογνωσία και την αυστηρότητα των ενόπλων δυνάμεων στον σιδηροδρομικό τομέα.
Μια ακόμα σημαντική προσθήκη αφορά στη θέσπιση της θέσης του προϊσταμένου αμαξοστοιχίας, ο οποίος θα έχει αυξημένες αρμοδιότητες εποπτείας και ελέγχου του μηχανοδηγού και της τήρησης των κανόνων ασφαλείας. Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, ο προϊστάμενος αμαξοστοιχίας θα είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της ασφαλούς κίνησης των αμαξοστοιχιών, σύμφωνα με τη σιδηροδρομική νομοθεσία και τον Γενικό Κανονισμό Κίνησης. Θα παρακολουθεί την τήρηση των κανόνων ασφαλείας και την εφαρμογή διαδικασιών έκτακτης ανάγκης. Επίσης, θα μπορεί να εποπτεύει τη συμπεριφορά του μηχανοδηγού της αμαξοστοιχίας και της εν γένει ετοιμότητάς του, ενώ θα έχει τη δυνατότητα άμεσης παρέμβασης όταν διαπιστώνει λάθη ή παραλείψεις του προσωπικού της αμαξοστοιχίας ή προβλήματα στην επικοινωνία αυτού με το προσωπικό. Ακόμη πιο κρίσιμο, θα μπορεί να ακινητοποιήσει την αμαξοστοιχία με σύστημα ακαριαίας πέδησης σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης και θα είναι υπεύθυνος για τη συλλογή και τήρηση των εγγράφων κίνησης της αμαξοστοιχίας. Αυτή η νέα θέση ενισχύει την εσωτερική εποπτεία και την άμεση αντίδραση σε κρίσιμες καταστάσεις.
-
Οργανωτική Ενίσχυση των Εποπτικών Αρχών: Παράλληλα, δημιουργείται ειδική μονάδα Επιθεωρητών Σιδηροδρόμου υπό τη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑ.Σ.), η οποία θα ελέγχει την εφαρμογή του συνόλου της σιδηροδρομικής νομοθεσίας και τη συνεχή συμμόρφωση των σιδηροδρομικών επιχειρήσεων και του διαχειριστή υποδομής με τους κανόνες ασφαλείας, σύμφωνα με τις αρμοδιότητες της ΡΑ.Σ. Με αυτό τον τρόπο θα διασφαλίζεται η πλήρης συμμόρφωση των εμπλεκόμενων φορέων με τις απαιτήσεις ασφαλούς λειτουργίας.
Επιπλέον, το σχέδιο νόμου ενισχύει καθοριστικά τη θεσμική και λειτουργική υπόσταση των βασικών εποπτικών αρχών του σιδηροδρομικού τομέα. Η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων αποκτά νέες αρμοδιότητες και προβλέπεται η δυνατότητα ταχείας στελέχωσης με εξειδικευμένο προσωπικό. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για να μπορεί η ΡΑ.Σ. να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στον αυξημένο ρόλο της στην εποπτεία και τον έλεγχο.
Παράλληλα, αναβαθμίζεται οργανωτικά και επιχειρησιακά ο Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), ο οποίος αποκτά επιπλέον πόρους, δυνατότητες πρόσληψης και οικονομική αυτοτέλεια. Με αυτόν τον τρόπο διασφαλίζεται ότι οι δύο βασικοί πυλώνες ελέγχου και διερεύνησης ατυχημάτων θα λειτουργούν με θεσμική ανεξαρτησία, χωρίς πολιτικές ή διοικητικές εξαρτήσεις, και με επαρκή τεχνογνωσία για να ανταποκρίνονται στον κρίσιμο ρόλο τους. Η ανεξαρτησία αυτών των φορέων είναι εγγύηση για την αντικειμενικότητα των ελέγχων και των διερευνήσεων.
-
Εκσυγχρονισμός της Εταιρείας «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μονοπρόσωπη Α.Ε.»: Σημαντική θεσμική παρέμβαση συντελείται και στον δημόσιο σιδηροδρομικό φορέα «Σιδηρόδρομοι Ελλάδος Μ.Α.Ε.», ο οποίος αποτελεί τον διάδοχο της ΕΡΓΟΣΕ και αφορά τον τέταρτο βασικό άξονα του υπό συζήτηση σχεδίου νόμου. Η εταιρεία αποκτά νέο διοικητικό και λειτουργικό πλαίσιο που επιτρέπει την ταχύτερη και ευέλικτη λειτουργία της, με δυνατότητα άμεσων προσλήψεων, στελέχωσης κρίσιμων θέσεων και άσκηση σύγχρονης διοίκησης. Προβλέπεται νέα διαδικασία επιλογής των διευθυντικών στελεχών με βάση αντικειμενικά και επαγγελματικά κριτήρια, διασφαλίζοντας την αξιοκρατία και την αποτελεσματικότητα στην ηγεσία της εταιρείας. Επίσης, συγκροτούνται ειδικές επιτροπές που θα διασφαλίζουν τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα στη διαχείριση ανθρώπινων και οικονομικών πόρων.
Τέλος, θεσπίζεται νέος Κανονισμός Προμηθειών και Έργων, ώστε η εταιρεία να μπορεί να ανταποκριθεί άμεσα στις τεχνικές και επιχειρησιακές ανάγκες, χωρίς να εξαρτάται από χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Αυτό θα επιταχύνει την υλοποίηση έργων και την προμήθεια απαραίτητου εξοπλισμού, συμβάλλοντας στον ταχύτερο εκσυγχρονισμό του δικτύου.
Ολοκληρωμένο Σχέδιο Αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών
Το σχέδιο νόμου ολοκληρώνεται με την πρόβλεψη για κατάρτιση ενιαίου σχεδίου αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών και διαχείρισης ατυχημάτων, σε συνεργασία με άλλους φορείς. Αυτό το σχέδιο είναι κρίσιμο για την αποτελεσματική αντιμετώπιση οποιουδήποτε απρόβλεπτου γεγονότος, διασφαλίζοντας την άμεση και συντονισμένη αντίδραση όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Η συνεργασία με άλλους φορείς (π.χ. Πυροσβεστική, ΕΚΑΒ, Αστυνομία) θα δημιουργήσει ένα ισχυρό δίχτυ ασφαλείας, ικανό να διαχειριστεί κάθε κρίση.
Το «Ποτέ Ξανά» ως Εθνική Επιταγή
Ο κ. Βασιλειάδης, κλείνοντας την εισήγησή του, επανέλαβε την πεποίθησή του ότι αυτή η ρύθμιση έχει τόσο τις βάσεις όσο και την ουσία που χρειάζεται για να επέλθουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις που θα βοηθήσουν στη βελτίωση της κατάστασης των σιδηροδρόμων. «Πρόκειται για μία πλήρη ρύθμιση, η οποία θα αποτελέσει το θεσμικό υπόβαθρο για τις αλλαγές που είναι αναγκαίες, θέτοντας σημαντικές προτεραιότητες για τον ελληνικό σιδηρόδρομο, όπως η διασφάλιση της πρόληψης και της διαφάνειας, η θεσμική ενίσχυση και η λογοδοσία, η εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και η ανάγκη λειτουργικού και επιχειρησιακού εκσυγχρονισμού».
Εφόσον όλα αυτά επιτευχθούν, τότε, όπως τόνισε, «θα έχουμε καταφέρει να αποκαταστήσουμε αρχικά την εμπιστοσύνη των πολιτών στον σιδηρόδρομο, αλλά κυρίως να εξασφαλίσουμε ότι η χώρα έχει και τη θέληση αλλά και τη δύναμη να αλλάζει και να διορθώνει». Η αναφορά στην αποφυγή της «αντιπολίτευσης για την αντιπολίτευση» και στην ανάγκη να φτιάξουμε έναν ασφαλή και σύγχρονο σιδηρόδρομο χωρίς απαραίτητα να κοιτάζουμε για έξωθεν επιβεβαίωση, υπογραμμίζει την εθνική διάσταση του εγχειρήματος.
Η εισήγηση του κ. Βασιλειάδη στην Ολομέλεια της Βουλής, καθώς και το ίδιο το σχέδιο νόμου, αποτελούν μια ξεκάθαρη δέσμευση για την αναγέννηση του ελληνικού σιδηροδρόμου. Με την υιοθέτηση σύγχρονων τεχνολογιών, την ενίσχυση των εποπτικών μηχανισμών, την αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού και την οργανωτική αναδιάρθρωση των εμπλεκόμενων φορέων, η Ελλάδα φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα σιδηροδρομικό δίκτυο που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις ασφάλειας και λειτουργικότητας. Το «Ποτέ ξανά» δεν είναι απλώς ένα σύνθημα, αλλά μια υπόσχεση που, μέσω αυτού του νομοσχεδίου, επιδιώκεται να μετατραπεί σε απτή πραγματικότητα για τις ελληνικές ράγες. Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος θα εξαρτηθεί από τη συντονισμένη προσπάθεια όλων των εμπλεκόμενων φορέων και την πολιτική βούληση να υλοποιηθούν οι προβλεπόμενες αλλαγές με συνέπεια και αποφασιστικότητα. Ο ελληνικός σιδηρόδρομος βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, και το παρόν σχέδιο νόμου φιλοδοξεί να τον οδηγήσει σε μια νέα εποχή ασφάλειας, αξιοπιστίας και ανάπτυξης.
