ΟΠΩΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΤΑΙ ΣΕ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ 1951 ΚΑΙ ΤΟΥ 1975
Έτρωγε το συκώτι του λυσσασμένου σκύλου ο σκυλοδαγκωμένος και ο τσιμπημένος από σαρανταποδαρούσα έπινε το σάλι 40 ανθρώπων
Γράφει ο Παράσχος Ανδρούτσος
Για την λαϊκή ιατρική το θέμα είναι πολύ ευχάριστο και ενδιαφέρον για κάθε αναγνώστη του «Χρόνου» που διαβάζοντάς το θα συμπληρώσει τις γνώσεις του με όσα δεν διάβασε ως τώρα, αφού έχει διαβάσει και γνωρίσει την δημοσίευσή μας σε προηγούμενο άρθρο μας για τα ανατολικο-θρακικά γιατροσόφια για την καταπολέμηση των ασθενειών. Και επειδή ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της Ροδόπης είναι πρόσφυγες με καταγωγή από την Ανατολική Θράκη σας παρουσιάζουμε μερικούς από τους τρόπους που χρησιμοποιούσαν που με διάφορα γιατροσόφια ιδίως στα χωριά τους γιατρεύοντας ορισμένες μικροασθένειες.
Αξίζει λοιπόν τον κόπο να γίνουν γνωστά αυτά τα παρασκευάσματα για να γνωρίζουμε πως την εποχή εκείνη αντιμετώπιζαν τις αρρώστιες.
Η λαϊκή ιατρική είναι γνωστή στους μεγαλύτερους σε ηλικία μια και οι ίδιοι την έχουν δοκιμάσει και ίσως έχουν θεραπευθεί και μια γιάτρισσα ή έναν λαϊκό γιατρό ειδικά αυτοί που μεγαλώσανε σε επαρχία.
Την λαϊκή ιατρική την γνωρίζουμε από τα αρχαία ακόμα χρόνια από την ομηρική εποχή, όπου ο Όμηρος μας ενημέρωσε πως χειρουργούσαν και πως περιέθαλπαν τους τραυματίες του τρωικού πολέμου.
Τι είδους ιατρική μεταχειριζόταν η ανθρωπότητα μέσα στους αιώνες για να θεραπεύει τους ανθρώπους από τις ασθένειες που τον πρόσβαλλαν στην ζωή του, πληροφορούμαστε επίσης και από τους παλαιότερους ιστοριογράφους και ποιητές. Αυτοί μας διηγούνται πολλά ως ακούσματα. Έτσι γνωρίζουμε όχι μόνο για την δική μας ιστορία της λαϊκής ιατρικής, αλλά και όλων των γύρω ανατολικών λαών της Ασίας. Όλοι αυτοί οι αρχαίοι γιατροί γνώριζαν τα ιαματικά χόρτα την επίδραση και τη μέθοδο πως να τα χρησιμοποιούν.
Στην Αν. Θράκη στην Αδριανούπολη έχουμε ένα κείμενο της Λαίδης Montangu, που στο 1717 μας δίνει μια εικόνα της τότε ελληνικής κοινωνίας της πόλης και του τρόπου ζωής των Ελλήνων. Αυτή μας περιγράφει τον πρακτικό τρόπο που εμβολίαζαν τότε τον λαό κατά της ευλογιάς. Τόσο θαυμαστό μάλιστα τον βρίσκει, ώστε εκθαμβώνεται και παρακαλεί να τον μεταδώσουν στους γιατρούς της Αγγλίας. Και αυτά γίνονται στο 1717, όταν η Αγγλία είναι στις δόξες της. Είναι η πρώτη που εισήγαγε στην Αγγλία από την Τουρκία από τους Έλληνες γιατρούς της εποχής εκείνης την σωτήρια τέχνη του εμβολιασμού της ευλογιάς. Ιδού πως μας περιγράφει τον τρόπο εμβολιασμού της ευλογιάς. Κάθε Φθινόπωρο όταν δεν έχει πολύ ζέστη, υπάρχουν μερικές γριές, που ασχολούνται με τον εμβολιασμό. Όταν μαζευτούν περί τα 15-20 άτομα που θέλουν να εμβολιαστούν, έρχεται η γριά με ένα τσόφλι καρυδιού γεμάτο με τον ορό της ευλογιάς. Ανοίγει με μια μεγάλη βελόνα την φλέβα του ανθρώπου και βάζει μέσα τον ορό όσο μπορεί να κρατήσει η κεφαλή της βελόνας. Κατόπιν αμέσως έδεσε την πληγή σκεπάζοντας την με ένα κοίλο κομμάτι από το τσόφλι του καρυδιού.
Σε πολλά πάλι μέρη της Ανατολικής Θράκης εφάρμοζαν για όλες τις ασθένειες το «ίδρωμα» επειδή πίστευαν ότι όλα τα κακά προέρχονταν από το κρύωμα και έφευγαν με το «ίδρωμα». Αυτό το πετύχαιναν με το ποδόλουτρο μέσα σε καυτό νερό. Σε άλλα μέρη «φούρνιζαν» τους αρρώστους οι χωρικοί μέσα σε θερμασμένο φούρνο τόσο που να υποφέρεται. Τον φούρνιζαν σαν ψωμί φουρνιστό, κλείνοντας και την είσοδο. Ο ασθενής έπεφτε σε ύπνο και ξυπνούσε καταϊδρωμένος. Έτσι περνούσε ο πυρετός και ξεθύμαινε το κακό. Το «ίδρωμα» ήταν γενικά μέσο σε όλη την Θράκη για να πέσει ο πυρετός και να δροσίζεται ο ασθενής. Επίσης μετά το ποδόλουτρο τους κουκούλωναν με παπλώματα και κάπες.
Στα μωρά όταν μύριζε το στόμα τους καταλάβαιναν ότι είχαν κρυώσει οπότε μέσα σε ένα χωματένιο αγγείο έβραζαν νερό ρίχνοντας μέσα διάφορα βότανα να βράσουν. Ξεγύμνωναν το παιδί και το κάθιζαν επάνω σε χωματένιο αγγείο, οπότε το παιδί ίδρωνε, τρεις φορές το έκαναν αυτό και το παιδί γινόταν καλά.
Πρακτικοί γιατροί ήταν και οι κουρείς. Αυτοί βάζανε βεντούζες στην πλάτη για το κρύωμα, έπαιρναν αίμα από το χέρι για την πίεση. Επίσης έβγαζαν και θεράπευαν τα δόντια. Ιατρική εξασκούσαν και οι μπακάληδες στα χωριά που ήξεραν και έκαιγαν τα κακά σπυριά «το νταλάκι» τον άνθρακα με πυρωμένο σίδερο. Στα χωριά επίσης υπήρχαν και οι γιάτρισσες που άλλες γιάτρευαν με βότανα και άλλες με ξόρκια. Ιατρική εξασκούσαν και οι παπάδες διαβάζοντας τις ευχές από το ευχολόγιο τους. Σε πολλά μέρη πάλι της Θράκης υπήρχαν μαγικοθεραπευτικοί τρόποι ή μέθοδοι που μ' αυτούς θεράπευαν τους ασθενείς. Για το δάγκωμα του σκύλου παράδειγμα όταν ένα σκυλί δάγκωνε άνθρωπο, έκοβαν τρίχες από τον σκύλο και τις έβαζαν πάνω στην πληγή. Αυτή η μέθοδος εφαρμοζότανε και σε όλα σχεδόν τα μέρη της Ελλάδος. Επίσης του λυσσασμένου σκύλου το συκώτι πίστευαν ακόμα από τα χρόνια του Διοσκουρίδη ότι ήταν άφταστο φάρμακο, αν το έτρωγε ψητό ή ωμό ο σκυλοδαγκωμένος.
Σε άλλα μέρη της Θράκης τα τσιμπήματα από τις μέλισσες ή τα κουνούπια τα θεράπευαν, από τα αρχαία χρόνια ακόμα, με τα ίδια τα έντομα που τα κοπάνιζαν, τα βουτούσαν στο ποντικόλαδο και ύστερα τα έβαζαν επάνω στην πληγή.
Για να θεραπεύσουν ένα άτομο από την βασκανία έπαιρναν ένα κομμάτι από το ρούχο εκείνου που υποπτεύονταν ότι μάτιαζε, το έκαιγαν και ο καπνός που έβγαινε από το κάψιμο πίστευαν, ότι πηγαίνει στον ματιασμένο και τον γιατρεύει.
Άλλος τρόπος θεραπείας που εφαρμόζανε ήταν το φτύσιμο. Εκείνος δηλαδή που υποτίθεται ότι γιάτρευε το μάτιασμα έφτυνε τρεις φορές τον ματιασμένο λέγοντας «από μένα βασκαμένος από μένα γιατρεμένος».
Για την θεραπεία του ίκτερου, κρεμούσαν στο μαξιλάρι του παιδιού που είχε ίκτερο μια σκελίδα σκόρδο και ένα φλουρί. Έτσι μαγικά πίστευαν ότι η κιτρινάδα του φλουριού θα έπαιρνε και την κιτρινάδα που αφήνει ο ίκτερος στα μικρά παιδιά. Σε άλλα μέρη της Θράκης πάλι έδιναν στον άρρωστο να πιεί χυμό από κίτρινο λεμόνι μαζί με κάτι μαγικά που έλεγαν πιστεύοντας ότι έτσι θα γιατρευτεί.
Για την ταχυπαλμία της καρδιάς, έσφαξαν ένα περιστέρι, του έπαιρναν την καρδιά και την έδιναν στον άρρωστο να την καταπιεί ζεστή. Τις άφθες, των μικρών παιδιών, τις εξουδετέρωναν αποτελεσματικά τρίβοντας τες με καμένο δαφνόφυλλο. Τα πονεμένα μάτια που έβγαζαν δάκρια τα γιάτρευαν με το ανάλογο δάκρυ που έβγαζε το φρεσκοκλαδεμένο κλήμα.
Για το κριθαράκι που σχηματίζει μικρό απόστημα στα βλέφαρα των ματιών, υπήρχε ανάλογη μαγική θεραπεία, γνωστή ακόμα από τους αρχαίους χρόνους. Έπαιρναν τρεις κόκκους κριθαριού από κόπρανα αλόγου και με αυτά σταύρωναν το μάτι και έλεγαν «αν σε πάρω και σε μεταφυτέψω τότε να βγάλω κριθάρι στο μάτι μου».
Για το πρήξιμο των αμυγδαλών στον λαιμό και που μοιάζουν σαν χελώνες, εφάρμοζαν την ακόλουθη θεραπεία, έπαιρνε ο άρρωστος ένα μικρό χελωνάκι και μ' αυτό σταύρωνε τις αμυγδαλές, ύστερα έδενε το χελωνάκι από το ποδαράκι του και το κρεμούσε ζωντανό στην γωνία του δωματίου του λέγοντας τρεις φορές από μέσα του «όπως θα ξεραθεί το χελωνάκι να ξεραθούν και οι αμυγδαλές μου». Άλλες φορές έπαιρναν ώριμες ελιές κοπανισμένες και τις έβαζαν κατάπλασμα πάνω στο πονεμένο μέρος.
Την αναφυλαξία που κοκκινίζει όλο το σώμα, την θεράπευαν με το κιλερμενί (κόκκινο πυλό) ανακατεμένο με λίγο αμάραντο. Τις λειχήνες στο πρόσωπο και στα χέρια τις γιάτρευαν με την επαφή και την τριβή του πρωκτού μαύρης κότας πάνω στον ομοιόσχημα συνήθως λειχήνα.
Το τσίμπημα της σαρανταποδαρούσας, το γιάτρευαν οι χωρικοί της Θράκης με τον ακόλουθο τρόπο, έβαζαν πάνω σε μια κούνια τον τσιμπημένο και φώναζαν 40 άτομα, γυναίκες, άνδρες και παιδιά, 40 ποδάρια είχε ο σαρανταπόδαρος, 40 άτομα τον κουνούσαν και ο καθένας έφτυνε πάνω σε ένα πράσινο δοχείο που είχαν εκεί δίπλα. Από εκείνα τα σάλια έβαζε λίγα μέσα στο νερό ο τσιμπημένος και το έπινε, με το υπόλοιπο έπλενε την πληγή.
Για το ξεμάτιασμα του μωρού, έπαιρνε η ξεματιάστρα νερό μέσα σε ένα πράσινο δοχείο, έριχνε μέσα τρεις κόκκους αλάτι και με το ψαλίδι ανοιχτό έκανε το σήμα του σταυρού πάνω στο δοχείο λέγοντας τις σχετικές προσευχές. Τέλος με εκείνο το νερό ράντιζε το παιδί και το υπόλοιπο το έριχνε στο σταυροδρόμι.
Γι' αυτόν που τον έβλαψαν τα αερικά, τον αλλοπαρμένο, όπως έλεγαν, υπήρχε η ανάλογη θεραπεία, τον γιάτρευαν με νερό που έπαιρναν από τρία αγιάσματα ή αγιασμό από τρεις εκκλησίες, έβαζαν μέσα 9 κόκκους κριθάρι και 3 κόκκους ζάχαρη και έδιναν στον άρρωστο να πιεί και να πλυθεί, το υπόλοιπο το έχυναν μέσα στο κοτέτσι, για να πάρουν το κακό οι κότες και να φύγει από τον άρρωστο.
Ανάλογη τελετουργική θεραπεία έκαναν και για το νυχτοπερπάτημα των μικρών παιδιών, για να μη τα βλάψουν τα κακά πνεύματα της νύχτας, έπαιρνε η γητεύτρα μικρές πίτες από σινάπι και τις έβαζε στο μαξιλάρι του παιδιού, ύστερα τις έπαιρνε και τις έριχνε στο δρόμο που θα περνούσαν οι αγελάδες, οπότε θα έπαιρναν αυτές το κακό και θα το πήγαιναν στα βουνά.
Για να φύγουν τα βυζούνια από έναν άνθρωπο κυλούσαν πάνω στο βυζούνι λίγο ζυμάρι και το έδεναν να το φάει μαύρος σκύλος.
Για τον πόνο του γυναικείου στήθους, έπαιρνε η άρρωστη ένα κεφάλι σφαγμένου προβάτου, του έβγαζε τα μάτια και τα έβαζε πάνω στο μέρος του στήθους που πονούσε, τα άφηνε ένα εικοσιτετράωρο και μετά τα πετούσε στον σκύλο να τα φάει λέγοντας «πάρτε τη γλυκάδα σας και δώστε την υγεία του βυζιού μου». Οι δύο μαγικοθεραπευτικοί ανωτέρω τρόποι με την μεταβίβαση της αρρώστιας στον σκύλο, μας είναι γνωστοί από τους παλαιότερους χρόνους.
Για τις γαρδαβίτσες (μυρμηγκιές - κότσια), τις γιάτρευαν με την ομοιοπαθητική μαγεία και με τους ακόλουθους τρόπους, εκείνος που τις είχε, άμα έβλεπε δύο ανθρώπους ανεβασμένους σε ένα άλογο, έλεγε τρεις φορές «δύο άνθρωποι πάνω στο άλογο και η γαρδαβίτσα στην μέση». Μια άλλη πάλι συνταγή ήταν η εξής: «Στο καινούργιο φεγγάρι μετράς τα κότσια και όσα είναι, τόσα κομμάτια αλάτι να παίρνεις και να τα τρίψεις και ύστερα να τα ρίξεις πίσω σου σε τρία σταυροδρόμια και έτσι φεύγανε τα κότσια από πάνω σου».
Οπωσδήποτε όλα αυτά στον καιρό μας φαντάζουν σαν παραμυθένια και εξωγήινα και δεν συστήνονται σε κανέναν για χρήση και γιατρειά αφού η επιστήμη έχει δώσει τη λύση της για όλα.
Πηγές
Η γιατρική στη Θράκη του ΙΘ' αιώνα -
Πολύδ. Παπαχριστοδούλου, Αθήνα 1951, Λαογραφική μελέτη
Μαγικοί τρόποι θεραπείας ασθενειών
στο λαό της Θράκης -
Δημητρίου Α. Κριεκούκια, 1975
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου