Οι κρίσεις οδηγός για ένα καλύτερο ευρωπαϊκό μέλλον

 

 

Της Φώφης Γεννηματά

Προέδρου Κινήματος Αλλαγής

 

Ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός της Ελλάδας ήταν και παραμένει μια επιλογή που έχει δικαιωθεί ιστορικά και έχει αφήσει ισχυρό αποτύπωμα στη γεωπολιτική θέση της χώρας, στην οικονομική και κοινωνική της εξέλιξη, παρά τις επιμέρους ενστάσεις, δυσκολίες και προβλήματα. Η σχέση μας, εξάλλου, με την ΕΟΚ και αργότερα Ε.Ε., από τα τέλη της δεκαετίας του ‘50 που καταθέσαμε την αίτηση σύνδεσης μέχρι σήμερα, δεν ήταν γραμμική. Δοκιμάστηκε και εξελίχθηκε μέσα από πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές, γεωπολιτικές ανακατατάξεις, εθνικούς ανταγωνισμούς, αλλά και πολυεπίπεδες κρίσεις, που εν μέρει την ταλανίζουν ακόμη. Ιδιαίτερα στις σημερινές ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες,  είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς πως η χώρα μας θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις υγειονομικές και οικονομικές απαιτήσεις της πανδημίας και τις γεωπολιτικές προκλήσεις, χωρίς την στήριξη της Ε.Ε.

Η Ελλάδα επιδίωξε την πλήρη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα για μια σειρά από στρατηγικούς λόγους. Η αξιολόγηση μιας πορείας, που κλείνει φέτος 40 χρόνια, μας οπλίζει με την  απαραίτητη αυτογνωσία, ώστε να μπορούμε να κοιτάξουμε  με αυτοπεποίθηση μπροστά στο κοινό ευρωπαϊκό μας μέλλον. Για να διεκδικήσουμε περισσότερα ως ενεργοί συν -διαμορφωτές της Ελλάδας που θέλουμε,  μέσα από την Ευρώπη που διεκδικούμε.

Αξιολογώντας την  40χρονη παρουσία της Ελλάδας στην Ε.Ε αξίζει να σταθούμε σε κάποιες βασικές επισημάνσεις:

Πρώτον, η Ε.Ε αποτέλεσε το θεσμικό πλαίσιο στην προσπάθεια της Ελλάδας να πάψει να είναι μια φτωχή περιφερειακή χώρα, με αποικιοκρατικού τύπου εξαρτήσεις και ασταθείς θεσμούς. Η πικρή εμπειρία της δικτατορίας, η επιστροφή της δημοκρατίας  και η συμμετοχή  στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, δημιούργησαν το γόνιμο πολιτικό και κοινωνικό έδαφος  για την Πολιτική Αλλαγή του 1981, που θωράκισε τη δημοκρατία και οικοδόμησε την εθνική συμφιλίωση. Η σταδιακή διαδικασία εξευρωπαϊσμού των θεσμών, η ενιαία αγορά, το ευρωπαϊκό δίκαιο και το κοινοτικό κεκτημένο δημιούργησαν ένα ισχυρό περίβλημα προστασίας του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας μέχρι σήμερα, δημιουργώντας παράλληλα συναινέσεις μέσα στην κοινωνία και το πολιτικό σύστημα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

 

Δεύτερον,  η Ελλάδα ως ισότιμο μέλος της Ευρωπαϊκής οικογένειας ενίσχυσε την ανεξαρτησία της και τη θέση της στο διεθνές και περιφερειακό σύστημα. Από τη μόνο-εξάρτηση από τις ΗΠΑ και τις παρεμβάσεις τους στη μεταπολεμική πολιτική ζωή, η Ελλάδα επιδίωξε ένα ευρύτερο και ασφαλέστερο πλέγμα συμμαχιών, ιδιαίτερα υπό το φως των γεγονότων της Κύπρου το 1974, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συμμαχίας. Τα σύνορα της Ελλάδας έγιναν ευρωπαϊκά σύνορα, η τελωνειακή, αστυνομική και δικαστική συνεργασία ενίσχυσαν την εσωτερική ασφάλεια. Όπως έχει γραφτεί εύστοχα, η Ελλάδα κατέστη υποκείμενο και όχι αντικείμενο της διεθνούς διπλωματίας. Και αυτό της επέτρεψε να αποκτήσει εθνική αυτοπεποίθηση, τόσο στις σχέσεις της με τη Δύση, αλλά κυρίως και απέναντι στην Τουρκία και τις άλλες βαλκανικές χώρες. Η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. άλλωστε αποτελεί ιστορικό επίτευγμα, που δεν θα ήταν εφικτό, αν η Ελλάδα δεν διέθετε το συγκριτικό πλεονέκτημα να αξιοποιήσει το τεράστιο κεφάλαιο της Ευρώπης, για να πετύχει έναν επωφελή συμβιβασμό.

Τρίτον, η συμμετοχή  στην Ενιαία Αγορά και αργότερα στην ΟΝΕ συνέβαλε καθοριστικά στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Εισέρρευσαν σημαντικοί πόροι, η χώρα μας έφτασε να κατατάσσεται στις 35 πιο πλούσιες χώρες του πλανήτη, η κοινωνική κινητικότητα έδωσε νέες ευκαιρίες σε  εκατομμύρια Έλληνες, δημιουργήθηκε μια ισχυρή μεσαία τάξη, εκσυγχρονίστηκαν και αναπτύχθηκαν υποδομές, γεφυρώθηκαν περιφερειακές ανισότητες. 

Μια αντικειμενική αποτίμηση οφείλει όμως να σταθεί και σε καίριες κριτικές επισημάνσεις.

Ο γραφειοκρατικός συγκεντρωτισμός έναντι της ενίσχυσης των αντιπροσωπευτικών δημοκρατικών θεσμών, η κυριαρχία των πολιτικών διαρκούς δημοσιονομικής πειθαρχίας με πολιτικές σκληρής λιτότητας,  η αδυναμία στην αποτελεσματική διαχείριση στην αντιμετώπιση κρίσεων και απειλών, δημιουργούν προβληματισμό στους πολίτες και ενισχύουν τις δυνάμεις αντιευρωπαϊκής, λαϊκίστικης ρητορικής.

Ιδιαίτερα στην προσφυγική κρίση  η απροθυμία της ΕΕ να την αντιμετωπίσει αποφασιστικά, μετακύλησαν το πρόβλημα στα ελληνικά σύνορα, ενώ μετέτρεψαν το αντιδημοκρατικό καθεστώς της Τουρκίας σε ρυθμιστή, αναβαθμίζοντας τη διαπραγματευτική του θέση, αλλά και εξοπλίζοντάς το με ένα επιπλέον “όπλο” εναντίον της Ελλάδας και της Ευρώπης. Με αποτέλεσμα η Ευρώπη ουσιαστικά παρακολουθεί τον Ερντογάν να θέτει σε εφαρμογή τη νέο - οθωμανική φαντασίωση της «γαλάζιας πατρίδας», να αλωνίζει στη ΝΑ Μεσόγειο και να ευτελίζει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς χωρίς κυρώσεις και στρατηγική αντιμετώπισης.

 

Επομένως, παρά τα επιτεύγματά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ανταποκρίνεται σήμερα στις προσδοκίες των Ευρωπαίων πολιτών και  της κοινωνίας και οπωσδήποτε στο όραμά μας ως προοδευτική σοσιαλδημοκρατική δύναμη. Θέλουμε βαθύτερη ενοποίηση για μια  άλλη, καλύτερη, δημοκρατική Ευρώπη της συνοχής και αλληλεγγύης  που θα εξελίσσεται σε Πολιτική Ένωση ομοσπονδιακής λογικής και περιεχομένου με ισχυρούς κεντρικούς θεσμούς δημοκρατικά νομιμοποιημένους,  με αναδιανεμητικές πολιτικές, πολιτικές για τη καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης, της φτώχειας, των διαπεριφερειακών και διακρατικών ανισοτήτων, με  ισχυρό προϋπολογισμό και «ικανότητες» να χειρίζεται και να επιλύει διεθνείς κρίσεις και να προστατεύει τα κράτη μέλη της ως συντελεστής ειρήνης και σταθερότητας.

Η παράταξη μας είναι αταλάντευτα ταυτισμένη  με την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.  Το ΠΑΣΟΚ, ως κυβέρνηση  κατάφερε να διεκδικήσει και να πετύχει σημαντικές νίκες σε ευρωπαϊκό επίπεδο που ωφέλησαν την πατρίδα και τις αδύναμες οικονομικά χώρες. Με   τη θεσμοθέτηση αρχικά των Μεσογειακών Ολοκληρωμένων προγραμμάτων (Μ.Ο.Π) και στη συνέχεια με τα Κοινοτικά  Πλαίσια Στήριξης και το Ταμείο Συνοχής, που συνέβαλαν καθοριστικά στην οικονομική σύγκλιση και κοινωνική συνοχή. Επίσης πέτυχε  την ισότιμη συμμετοχή  της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ) και την ζώνη του ευρώ και έφερε την Κύπρο στην Ένωση. Είχε σημαντικές παρεμβάσεις στην εξέλιξη της ενιαίας αγοράς και στα καταστατικά κείμενα της Ένωσης, την ειρήνη και τη σταθερότητα στη ΝΑ Μεσόγειο. Η νεότερη πορεία της χώρας στην Ευρώπη είναι ταυτισμένη με το μεγάλο μεταρρυθμιστικό έργο του ΠΑΣΟΚ, την εθνική συμφιλίωση, τον εκδημοκρατισμό, την κοινωνική ειρήνη, την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την ισχυρή παρουσία της χώρας στα «διεθνή fora».

Γι’ αυτό και για εμάς, η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης που αρχίζει επίσημα προσφέρει την ευκαιρία για την κατάθεση και επεξεργασία των προτάσεων εκείνων που θα οδηγήσουν στη νέα, δημοκρατική, προοδευτική Ευρώπη των πολιτών. Θα είμαστε ενεργά και πρωταγωνιστικά παρόντες με τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, για να θέσουμε ψηλά στην ατζέντα τα θέματα  της δίκαιης ανάπτυξης, της αειφορίας, της αντιμετώπισης των ανισοτήτων, της διαγενεακής αλληλεγγύης, του αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης, του σύγχρονου κοινωνικού κράτους, της προστασίας της εργασίας.  Δίνοντας την  ευκαιρία συμμετοχής και έκφρασης σε κοινωνικές ομάδες που συνήθως απέχουν ή αδιαφορούν για την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που υφίστανται τις χειρότερες συνέπειες των απανωτών κρίσεων ή περιθωριοποιούνται εξαιτίας της πανδημίας, όπως οι γυναίκες, οι νέοι, οι μετανάστες, οι ΛΟΑΤΚΙ, οι επισφαλείς εργαζόμενοι, οι “χαμένοι” της παγκοσμιοποίησης.

Η Ε.Ε  για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του μέλλοντος, οφείλει να υπερβεί τις συντηρητικές αντιλήψεις,  τις αντιφάσεις και διαιρέσεις που την ταλανίζουν και εξακολουθούν να δρουν ανασταλτικά στην επιβεβλημένη πορεία για την ουσιαστική πολιτική ενοποίησή της.