H ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΟΥ 1940-41 ΤΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΛΑΪΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ

      Με τις καλύτερες των εντυπώσεων έφυγαν οι παρευρισκόμενοι  από την εναρκτήρια εκδήλωση για την 21^η περίοδο  2016-2017 του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστήμιου  Γιαννιτσών.  Ο θεσμός-πλέον-του Α.Λ.Π. Γιαννιτσών υλοποιείται με πρωτοβουλία της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «Ο Φίλιππος» σε αγαστή συνεργασία με την ΔΗ.Κ.Ε.Π.Α. Πέλλας

      Η κεντρική εκδήλωση με την εισήγηση του Βασίλειου Νικόλτσιου συνταγματάρχη ε.α., φαρμακοποιού, διευθυντή του Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, ιστορικού, συγγραφέα και συλλέκτη,  είχε ως θέμα: «Εικόνες και μνήμες από το έπος του 1940-41 ανακαλούνται», έλαβε χώρα την Δευτέρα 17-10-2016 και ώρα 19.30΄στην φιλόξενη αίθουσα του Δημοτικού Συμβούλιου του Δήμου Πέλλας στα Γιαννιτσά.

      Προηγήθηκε ο καθιερωμένος αγιασμός από ιεροκήρυκες της Ι.Μ. Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας με τις ευχές της τοπικής εκκλησίας για κάθε επιτυχία στο δύσκολο μα και φιλόδοξο έργο που επιτελείται. Κατόπιν το λόγο έλαβαν και προλόγισαν την ομιλία οι: ο πρόεδρος της ΔΗΚΕΠΑ Πέλλας Απόστολος   Φάκκας, ο πρόεδρος της ΙΛΕΓ  Κωνσταντίνος Κάμτσης, ενώ την όλη παρουσίαση έκανε ο υπεύθυνος του Α.Λ.Π. Βασίλειος Τραούδας.

     Τα σύννεφα στην Ευρώπη σκοτεινιάζουν στην δεκαετία του 1930 με την άνοδο  στην εξουσία ολοκληρωτικών καθεστώτων στην Ιταλία, την Γερμανία, την Ισπανία κλπ. Ο λεγόμενος Άξονας ενδυναμώνεται: Ο ιταλικός φασισμός επεκτείνει την κυριαρχία του στην Αιθιοπία, την Λιβύη και την Αλβανία. Ο γερμανικός εθνικοσοσιαλισμός στην Αυστρία, την Τσεχοσλοβακία, την μισή Πολωνία, την  Ουγγαρία, την Ρουμανία, την Βουλγαρία κ.ά.  Η Τουρκία πολιτικά φίλα προσκείμενη και αυτή. Τρόμος και ενδοτισμός επικρατεί σε όλη σχεδόν την Ευρώπη. Η Ιταλία, ισχυρό κράτος,  είναι  πρωτεύουσα δύναμη στη Μεσόγειο θάλασσα με το ναυτικό, την αεροπορία και το στρατό ξηράς που διαθέτει.  Στα 1939 αποβιβάζει δυνάμεις στο προτεκτοράτο της την Αλβανία και προωθεί στα σύνορα με την Ελλάδα 5 μεραρχίες. Ακολουθούν  μετέπειτα και άλλες.  Η Ελλάδα ήδη από το 1936 κυβερνάται από την δικτατορική κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά και προσπαθεί να βελτιώσει τα οικονομικά της και να ενσωματώσει το 1.500.000  Μικρασιάτες, Πόντιους, Ανατολικοθρακιώτες, Ανατολικορωμυλιώτες κλπ. πρόσφυγες- επιζώντες και απομεινάρια ενός ακμαίου ρωμέικου στοιχείου- από τις αλησμόνητες πατρίδες.  Ενισχύει την άμυνά της και προετοιμάζεται στρατιωτικά με οχυρωματικά έργα στην Ελληνοβουλγαρική μεθόριο. Τα εξαιρετικής κατασκευής αμυντικά έργα έλαβαν την ονομασία «γραμμή Μεταξά» χάρη στον εμπνευστή και δημιουργό του εν λόγω εγχειρήματος. Το  ελληνικό στρατιωτικό επιτελείο  θεωρούσε ότι εισβολή θα γινόταν από την οροσειρά της Ροδόπης, όπερ και έγινε στην β΄φάση  με την εισβολή των συμμάχων των Ιταλών.

    Μετά τον ύπουλο τορπιλισμό του πολεμικού πλοίο «Έλλη» στην μεγάλη θρησκευτική γιορτή του Δεκαπενταύγουστου του 1940 στο λιμάνι της Τήνου από Ιταλικό – όπως αποκαλύφθηκε - υποβρύχιο, η ηγεσία της Ελλάδας έλαβε τα κατάλληλα μέτρα και στην ελληνοαλβανική μεθόριο.  Η δραματική στιγμή παίχθηκε  στις 03.00΄ ξημερώματα 28^ης Οκτώβριου 1940 όταν ο Ι. Μεταξάς αρνήθηκε να υποκύψει στο ιταμό τελεσίγραφο που  του  επέδειξε ο  πρεσβευτής Εμμανουέλε Γκράτσι εκ μέρους του Μπενίτο Μουσολίνι. Ο τελευταίος ήδη από τις 15-10-1940 στο παλάτσιο Βενέτσια  της Ρώμης είχε προαγγείλει την επίθεση στην Ελλάδα για να εκδιώξει τους Βρετανούς που στάθμευαν εκεί.  Το όχι έγινε σύμβολο της θέλησης ενός ολόκληρου λαού που με ενθουσιασμό ξεχύθηκε στους δρόμους και πλαισίωσε τα στρατευμένα νιάτα του. Μισή ώρα πριν λήξει το τελεσίγραφο στις 05.30΄ οι Ιταλοί εισέβαλαν στην χώρα μας.

     Παρά την σχετική  ελληνική στρατιωτική προπαρασκευή ήταν φανερό ότι ο εξοπλισμός και οι αριθμοί ήταν με το μέρος των Ιταλών, που ανυπομονούσαν να κάνουν έναν «περίπατο» έως την Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Ο Χίτλερ οργίστηκε με την απόφαση του συμμάχου του και δεν πείστηκε από τα επιχειρήματά του για την εισβολή στην Ελλάδα. Όντως, παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες του χειμώνα  με παγωνιά μέχρι -35 βαθμούς, οι Έλληνες στρατιώτες αντιμετώπισαν με υπομονή και καρτερία την πρόσκαιρη προέλαση των Ιταλών στα ιερά ελληνικά εδάφη και  γρήγορα  πέρασαν στην αντεπίθεση και κατατρόπωσαν τους «κοκορόφτερους». Ο πόλεμος διαιρείται σε 3 περιόδους: α. από 28/10/40 έως 13/11/40 άμυνα και σύμπτυξη στην Πίνδο, β. από 14/11/40 έως 06/01/41 αντεπίθεση και νικηφόρα προέλαση στη Βόρεια Ήπειρο και γ. 07/01/41 έως 06/04/41 αντιμετώπιση εαρινής επίθεσης Ιταλών.   Στην πρωτοπορία της μάχης βρέθηκαν οι θρυλικοί Εύζωνοι, οι ειδικές δυνάμεις του στρατού μας. 

   Τεράστια βοήθεια πρόσφεραν στον Αγώνα οι Ηπειρώτισσες και Δυτικομακεδόνισσες «γυναίκες της Πίνδου», οι  άμαχοι στα μετόπισθεν, οι νοσοκόμες όπως η σύζυγος του στρατηγού Αλ. Παπάγου που βρέθηκε στο νοσοκομείο της Άρτας, οι καλλιτέχνες με το τραγούδι τους όπως η Σοφία Βέμπο, οι σκιτσογράφοι, οι γελοιογράφοι, οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά κ.ά.  Οι αξιωματικοί μας όπως ο διοικητής της 8^ης μεραρχίας Χαρ. Κατσιμήτρος, ο επικεφαλής του αποσπάσματος Πίνδου συνταγματάρχης Κων. Δαβάκης, ο στρατηγός Τσολάκογλου κ.ά.  αποτελούν παραδείγματα ηρωισμού για τους οπλίτες μας.  Το περίφημο ύψωμα 731,  όπου δόθηκαν πολύνεκρες μάχες εκ του συστάδην, χαμήλωσε κατά 10 μέτρα από τους βομβαρδισμούς! Ακόμη και σήμερα ανευρίσκονται θραύσματα οβίδων, κράνη κ.ά.   

    Οι επιτυχίες έρχονται η μία μετά την άλλη στο βορειοπειρωτικό μέτωπο και οι στρατιώτες μας  αρχικά απελευθερώνουν το Λεσκοβίκι, την Ερσέκα, στις 22/11/40 την Κορυτσά, στις 30/11/40 την Μοσχόπολη, στις 5/12/40 το Δέλβινο και οι Άγιοι Σαράντα. Ακολουθεί το Αργυρόκαστρο και ο διάχυτος ενθουσιασμός του λαού μας είναι φανερός.  Οι Βορειοπειρώτες λαχταρούν την στιγμή της ένωσης με την Ελλάδα. Ως ένδειξη αποτυχίας των Ιταλών θεωρείται η αντικατάσταση του στρατηγού Πράσκα και άλλων ανώτερων αξιωματικών.  Στις 25/5/1941 η εαρινή επίθεση που επιμελώς προετοίμασε, αλλά και έσπευσε να παρακολουθήσει αυτοπροσώπως ο Μπ. Μουσσολίνι συνοδευόμενος από δημοσιογράφους, φωτογράφους κλπ. κατέληξε σε φιάσκο. Οι φημισμένες μεραρχίες «Τζούλια» και «Κένταυρος» αποδεκατίστηκαν και διαλύθηκαν μαζί με 15.000 άλλους νεκρούς και τραυματίες. Οι δικές μας απώλειες ανέρχονταν στο 1/3 περίπου των Ιταλών.

    Οι ελληνικές νίκες οι πρώτες  εναντίον του Άξονα προκαλούν τον παγκόσμιο σεβασμό. Ταπεινωμένος ο Ιταλός δικτάτορας ζητεί απεγνωσμένα την συνδρομή των Ναζί. Πράγματι οι Γερμανοί – αν και δεν επιθυμούσαν μέτωπο στα βαλκάνια -σπεύδουν να βοηθήσουν τον παραπαίοντα σύμμαχό τους. Μέσω Γιουγκοσλαβίας εισέρχονται στην κοιλάδα του Αξιού ποταμού και φτάνουν στην Θεσσαλονίκη. Η στρατιωτική ηγεσία  της χώρας μας συνθηκολογεί  στις 9/4/1941 γιατί βλέπει το μάταιο αγώνα και την απειλούμενη άσκοπη αιματοχυσία. Οι  λιγοστοί ηρωικοί υπερασπιστές των οχυρών του Ρούπελ κ.ά.  σε Ανατολική Μακεδονία και Δυτική Θράκη αμύνονται με πείσμα και θάρρος. Τελειώνουν τα πυρομαχικά τους και μετά από 3 μέρες πείθονται να παραδοθούν. Οι εχθροί αναγνωρίζουν την γενναιότητά τους. Στις 27/4/41 η σβάστιγγα υψώνεται στην Ακρόπολη. Στις 20/5/41 η μάχη της Κρήτης στην οποία συμμετείχαν ηλικιωμένοι Κρητικοί, γυναικόπαιδα, η 1^η μεταφερμένη τάξη της σχολής Ευελπίδων και σπουδαστές της σχολής χωροφυλακής, καθώς επίσης και  κάποια Νεοζηλανδικά, Αυστραλιανά και Βρετανικά στρατεύματα, ανάμεσά τους και αρκετοί Ελληνοκύπριοι γίνεται ο τάφος των Γερμανικών αλεξιπτωτιστών. Ταυτοχρόνως όμως και η αρχή της  τριπλής Ιταλογερμανοβουλγαρικής  μαύρης κατοχής.    

    Ο λαός μας απέδωσε τις νίκες στην Παναγία η οποία σκέπει τους Έλληνες και ανεβάζει το ηθικό τους.  Οι νικητές εύζωνοι περνούν πλέον στο Πάνθεον της ιστορίας. Ο αγώνας των Ελλήνων έγινε για την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας αλλά και  της τιμής και της αξιοπρέπειας των ελεύθερων κρατών. Οι  σύμμαχοι όμως  πολύ γρήγορα ξέχασαν την συνεισφορά μας στην κοινή νίκη και δεν επιδίκασαν χερσαία εδαφική,  ανάσα στην χειμαζόμενη Ελλάδα. Οι  ερωτήσεις που τέθηκαν στον εξαιρετικό ομιλητή και παρουσιαστή πολύτιμου αρχειακού υλικού, έδειξαν το ενδιαφέρον του κοινού και την ευαισθησία με την οποία προσεγγίζει τέτοια σοβαρά  θέματα. Το δε λογικό, αλλά χρόνιο, αίτημα για ανέγερση ειδικού μνημείου για τους πεσόντες και τους ήρωες του πολέμου του '40 Γιαννιτσώτες στην καταγωγή, είναι επίκαιρο και επιτακτικό.

                                                        Λάζαρος Η. Κενανίδης  

                                                  θεολόγος,  διδάκτορας Α.Π.Θ.

                                        μέλος Δ.Σ. Ι.Λ.Ε. Γιαννιτσών  «Ο Φίλιππος»

                               δντής  2^ου Γυμνάσιου Γιαννιτσών «Κύριλλος και Μεθόδιος»