ΤΟΥ ΦΑΝΗ ΖΟΥΡΟΠΟΥΛΟΥ *
Ψάχνοντας στο ίντερνετ για τα
περίφημα Εξάρχεια, την κεντρική συνοικία της Αθήνας που είναι συνυφασμένη εδώ
και χρόνια με τους αντιεξουσιαστές, τα ναρκωτικά, τις μολότωφ, τους εμπρησμούς
και το γενικό μπάχαλο, έπεσα πάνω σε μερικά αφιερώματα για τον Λεωνίδα
Χρηστάκη, τον «Αγιο των Εξαρχείων» όπως τον έλεγαν τότε... Στους περισσότερους
αυτό το όνομα δεν λέει τίποτα. Σε μένα όμως έλεγε πολλά και μου ξανάφερε στο
μυαλό την ανεπανάληπτη εποχή των Εξαρχείων, τότε που η πλατεία ήταν το κέντρο
των νέων ριζοσπαστικών ιδεών, της εναλλακτικής κουλτούρας, του αντεργκράουντ
και της αντίστασης.
Με τα δεκάδες βιβλιοπωλεία, τα μεθυστικά στέκια των διανοούμενων και των καλλιτεχνών, τα μπαρ και τις ταβέρνες. Ότι σημαντικό συνέβη στο χώρο των ιδεών, των κινημάτων, της κουλτούρας και του πολιτισμού στις δεκαετίες ‘60 και ‘70 κυοφορήθηκε στα Εξάρχεια. Μέχρι τα μισά της δεκαετίας του ‘80 που άρχισε η αντίστροφη μέτρηση της πτώσης και της εισόδου των ναρκωτικών, των κλεφτονιών, της τρομοκρατίας και του εγκλήματος...
Έζησα τα Εξάρχεια στην καλύτερη φάση τους, εκεί ήταν το σπίτι μου, Ανδρέου Μεταξά 4 και Ζωοδόχου Πηγής γωνία, μέχρι το 1975 που κατέβηκα στο Αίγιο, αλλά συνέχισα να πηγαίνω και κείνα τα χρόνια γνώρισα τον Λεωνίδα Χρηστάκη.
Είχα γράψει ένα «καυτό» άρθρο στο «Βήμα της Αιγιάλειας» κατά του Σαββόπουλου που τον είχε πείσει ο Λαλιώτης να τραγουδήσει στη φιέστα που έγινε για τα εγκαίνια του Ολυμπιακού Σταδίου της Αθήνας, (πράγμα τελείως ασυμβίβαστο για τους... εκτός συστήματος) το πήρε η Κατερίνα Γώγου που είχα γνωρίσει όταν παραθέριζε στα Διγελιώτικα και το πήγε στο Χρηστάκη, που έβγαζε τότε το «Ιδεοδρόμιο», μια 15νθήμερη έκδοση έκρηξης ιδεών μ’ όλες τις ακρότητες και τις αδυναμίες της, έναν πακτωλό πληροφοριών, ιδίως για πολύ νέους ανθρώπους, ο οποίος το αναδημοσίευσε με το όνομα μου βάζοντας ένα ερωτηματικό μπροστά... (υπαινισσόμενος ποιος είναι αυτός και από που μας έρχεται). Τότε με πήγε η Κατερίνα στο γραφείο του για να με γνωρίσει. Από την αρχή τον συμπάθησα, αλλά και αυτός με περιέλαβε με αγάπη. Με προέτρεψε να γράψω εξτρεμικά πράγματα, με εξοικείωσε με ένα σωρό γεγονότα που μου ήταν άγνωστα, με σύστησε σε αμέτρητους ανθρώπους που μεσουρανούσαν τότε, στην παραγωγή ιδεών που ήσαν τα Εξάρχεια. Από τον Λεωνίδα έμαθα την κρυφή ιστορία του 20ου αιώνα, έμαθα για το Dada και τον υπερρεαλισμό, για την επανάσταση στη Ρωσία του Λένιν, έμαθα για τον πρωτοποριακό κινηματογράφο, για σημαντικές όψεις της ελληνικής πραγματικότητας που παρέμεναν αθέατες, Εκεί γνώρισα τον Νίκο Μπάλη, τον Χρήστο Κωνσταντινίδη, τον Βαγγέλη Κοτρώνη (μακαρίτες όλοι τώρα), τον Νικόλα Άσημο, τον Μπάμπη Τσικληρόπουλο, τον Γιώργο Σκούρτη για τον οποίο έγραψα ένα άρθρο όταν του απαγόρευσαν να ανεβάσει την θεατρική παράσταση «Απεργία», μοναδική θετική κριτική... υπέρ του στην Ελλάδα, τον Παύλο Σιδηρόπουλο, τον Κώστα Φέρη, τον Γιώργο Κορδέλα, τον Γιώργο Δάγλα, τον «Κάϊν με το λευκό ποντίκι» ένα νεαρό (τότε) ελευθεριακό - αναρχικό ποιητή που είχε ιδρύσει δικό του «κόμμα» μόνος του και μοίραζε προκηρύξεις και τα φυλλάδιά του στην πλατεία...
Εκεί γνώρισα ποιητές, ζωγράφους, συγγραφείς, μουσικούς, επαναστάτες, αναρχικούς, απίστευτους μποέμ, πότες, φυσιογνωμίες περίεργες, μούρες και τύπους αξέχαστους.
Ο Λεωνίδας μου σύστησε βιβλία που με διάπλασαν (μάλλον με στιγμάτισαν), ενώ στο γραφείο του (που συνεχώς μετακόμιζε…) διακινούντο δεκάδες περιθωριακά περιοδικά και εφημερίδες, φυλλάδια και μπροσούρες, που όμοια τους δύσκολα θα ξαναβγούν.
Εκεί έζησα το κίνημα των καταλήψεων δίπλα στο σπίτι μου στην οδό Βαλτετσίου, εκεί τις αφίσες με το σλόγκαν «οι μπάτσοι πουλάνε την ηρωίνη», εκεί την επιχείρηση «Αρετή» που ξεκίνησε δειλά - δειλά για να κτυπήσει το μεγαλύτερο ανένταχτο κίνημα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας και τελικά τα κατάφερε.
Στα στέκια των Εξαρχείων ο Χρηστάκης ήταν ο «γκουρού», όλοι τον αγαπούσαν και τον σέβονταν, αλλά και αυτός βοήθαγε όσους του πήγαιναν γραπτά τους, τους στήριζε ψυχολογικά τους έδινε ιδέες για έρευνα και προβληματισμό. Στο «Νταντά», στη «Ράμπα», στο «Φλοράλ», ξακουστά τότε στέκια της περιοχής, αλλά και στα ταβερνάκια έβλεπες δεκάδες περίεργους τύπους: τον Μαζαράκη πρόεδρο του «Αστέρα Εξαρχείων», τον Νίκο τον Αλέφαντο που τον ήξερα από τον Παναιγιάλειο, ένα άλλο απίθανο τύπο τον Κώστα τον Ζώγα γυμναστή και φυσικοθεραπευτή που τον είχε φέρει ο Μπέλλας στο Αίγιο στην δεκαετία του ‘60 σαν «γενικών καθηκόντων», στον Παναιγιάλειο, τον Ρασούλη, τον Παπαχρήστο, τον Τάσιο, τον Παπουτσάκη, τον Κούνδουρο, τον Σκανδάλη και τους τότε ηγέτες του φοιτητικού κινήματος... Κόσμος περίεργος, από διαφορετικές κουλτούρες και κοινωνικές τάξεις, που συνυπήρχαν μέσα στις αντιθέσεις τους. Μέχρι και το ΠΑΣΟΚ ήρθε από δίπλα, στη Χαριλάου Τρικούπη για να κλέψει λίγη δόξα από τα Εξάρχεια…
Μετά το ‘85 με την άγρια καταστολή, αλλά και την είσοδο στην πλατεία ανεξέλεγκτων τύπων, ο κόσμος έφυγε, μετακόμισε αλλού ή ανηφόρισε προς το Κολωνάκι, το σπίτι της Α. Μεταξά 4 πουλήθηκε, εξαφανίστηκα και εγώ από τα Εξάρχεια, δεν ξανάδα και τον Χρηστάκη που χάθηκε και δεν έβγαινε από το σπίτι του.
Το 2009, Μάη μήνα, ο Λεωνίδας διάβασα στην εφημερίδα, ότι αναχώρησε για τους λειμώνες του ουρανού όπου σίγουρα ήδη κάνει παρέα με τους αγαπημένους του ποιητές και τους αμέτρητους φίλους του που έφυγαν πρώτοι.
Και το χειρότερο είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι σαν τον Λεωνίδα Χρηστάκη δεν αντικαθίστανται, είναι ανεπανάληπτοι, υπάρχουν μόνο μια φορά, μαζί με τις εποχές τους και τις περιοχές όπου έζησαν όπως τα Εξάρχεια. Και είναι στ’ αλήθεια τυχεροί όσοι τους έζησαν από κοντά!...
Με τα δεκάδες βιβλιοπωλεία, τα μεθυστικά στέκια των διανοούμενων και των καλλιτεχνών, τα μπαρ και τις ταβέρνες. Ότι σημαντικό συνέβη στο χώρο των ιδεών, των κινημάτων, της κουλτούρας και του πολιτισμού στις δεκαετίες ‘60 και ‘70 κυοφορήθηκε στα Εξάρχεια. Μέχρι τα μισά της δεκαετίας του ‘80 που άρχισε η αντίστροφη μέτρηση της πτώσης και της εισόδου των ναρκωτικών, των κλεφτονιών, της τρομοκρατίας και του εγκλήματος...
Έζησα τα Εξάρχεια στην καλύτερη φάση τους, εκεί ήταν το σπίτι μου, Ανδρέου Μεταξά 4 και Ζωοδόχου Πηγής γωνία, μέχρι το 1975 που κατέβηκα στο Αίγιο, αλλά συνέχισα να πηγαίνω και κείνα τα χρόνια γνώρισα τον Λεωνίδα Χρηστάκη.
Είχα γράψει ένα «καυτό» άρθρο στο «Βήμα της Αιγιάλειας» κατά του Σαββόπουλου που τον είχε πείσει ο Λαλιώτης να τραγουδήσει στη φιέστα που έγινε για τα εγκαίνια του Ολυμπιακού Σταδίου της Αθήνας, (πράγμα τελείως ασυμβίβαστο για τους... εκτός συστήματος) το πήρε η Κατερίνα Γώγου που είχα γνωρίσει όταν παραθέριζε στα Διγελιώτικα και το πήγε στο Χρηστάκη, που έβγαζε τότε το «Ιδεοδρόμιο», μια 15νθήμερη έκδοση έκρηξης ιδεών μ’ όλες τις ακρότητες και τις αδυναμίες της, έναν πακτωλό πληροφοριών, ιδίως για πολύ νέους ανθρώπους, ο οποίος το αναδημοσίευσε με το όνομα μου βάζοντας ένα ερωτηματικό μπροστά... (υπαινισσόμενος ποιος είναι αυτός και από που μας έρχεται). Τότε με πήγε η Κατερίνα στο γραφείο του για να με γνωρίσει. Από την αρχή τον συμπάθησα, αλλά και αυτός με περιέλαβε με αγάπη. Με προέτρεψε να γράψω εξτρεμικά πράγματα, με εξοικείωσε με ένα σωρό γεγονότα που μου ήταν άγνωστα, με σύστησε σε αμέτρητους ανθρώπους που μεσουρανούσαν τότε, στην παραγωγή ιδεών που ήσαν τα Εξάρχεια. Από τον Λεωνίδα έμαθα την κρυφή ιστορία του 20ου αιώνα, έμαθα για το Dada και τον υπερρεαλισμό, για την επανάσταση στη Ρωσία του Λένιν, έμαθα για τον πρωτοποριακό κινηματογράφο, για σημαντικές όψεις της ελληνικής πραγματικότητας που παρέμεναν αθέατες, Εκεί γνώρισα τον Νίκο Μπάλη, τον Χρήστο Κωνσταντινίδη, τον Βαγγέλη Κοτρώνη (μακαρίτες όλοι τώρα), τον Νικόλα Άσημο, τον Μπάμπη Τσικληρόπουλο, τον Γιώργο Σκούρτη για τον οποίο έγραψα ένα άρθρο όταν του απαγόρευσαν να ανεβάσει την θεατρική παράσταση «Απεργία», μοναδική θετική κριτική... υπέρ του στην Ελλάδα, τον Παύλο Σιδηρόπουλο, τον Κώστα Φέρη, τον Γιώργο Κορδέλα, τον Γιώργο Δάγλα, τον «Κάϊν με το λευκό ποντίκι» ένα νεαρό (τότε) ελευθεριακό - αναρχικό ποιητή που είχε ιδρύσει δικό του «κόμμα» μόνος του και μοίραζε προκηρύξεις και τα φυλλάδιά του στην πλατεία...
Εκεί γνώρισα ποιητές, ζωγράφους, συγγραφείς, μουσικούς, επαναστάτες, αναρχικούς, απίστευτους μποέμ, πότες, φυσιογνωμίες περίεργες, μούρες και τύπους αξέχαστους.
Ο Λεωνίδας μου σύστησε βιβλία που με διάπλασαν (μάλλον με στιγμάτισαν), ενώ στο γραφείο του (που συνεχώς μετακόμιζε…) διακινούντο δεκάδες περιθωριακά περιοδικά και εφημερίδες, φυλλάδια και μπροσούρες, που όμοια τους δύσκολα θα ξαναβγούν.
Εκεί έζησα το κίνημα των καταλήψεων δίπλα στο σπίτι μου στην οδό Βαλτετσίου, εκεί τις αφίσες με το σλόγκαν «οι μπάτσοι πουλάνε την ηρωίνη», εκεί την επιχείρηση «Αρετή» που ξεκίνησε δειλά - δειλά για να κτυπήσει το μεγαλύτερο ανένταχτο κίνημα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας και τελικά τα κατάφερε.
Στα στέκια των Εξαρχείων ο Χρηστάκης ήταν ο «γκουρού», όλοι τον αγαπούσαν και τον σέβονταν, αλλά και αυτός βοήθαγε όσους του πήγαιναν γραπτά τους, τους στήριζε ψυχολογικά τους έδινε ιδέες για έρευνα και προβληματισμό. Στο «Νταντά», στη «Ράμπα», στο «Φλοράλ», ξακουστά τότε στέκια της περιοχής, αλλά και στα ταβερνάκια έβλεπες δεκάδες περίεργους τύπους: τον Μαζαράκη πρόεδρο του «Αστέρα Εξαρχείων», τον Νίκο τον Αλέφαντο που τον ήξερα από τον Παναιγιάλειο, ένα άλλο απίθανο τύπο τον Κώστα τον Ζώγα γυμναστή και φυσικοθεραπευτή που τον είχε φέρει ο Μπέλλας στο Αίγιο στην δεκαετία του ‘60 σαν «γενικών καθηκόντων», στον Παναιγιάλειο, τον Ρασούλη, τον Παπαχρήστο, τον Τάσιο, τον Παπουτσάκη, τον Κούνδουρο, τον Σκανδάλη και τους τότε ηγέτες του φοιτητικού κινήματος... Κόσμος περίεργος, από διαφορετικές κουλτούρες και κοινωνικές τάξεις, που συνυπήρχαν μέσα στις αντιθέσεις τους. Μέχρι και το ΠΑΣΟΚ ήρθε από δίπλα, στη Χαριλάου Τρικούπη για να κλέψει λίγη δόξα από τα Εξάρχεια…
Μετά το ‘85 με την άγρια καταστολή, αλλά και την είσοδο στην πλατεία ανεξέλεγκτων τύπων, ο κόσμος έφυγε, μετακόμισε αλλού ή ανηφόρισε προς το Κολωνάκι, το σπίτι της Α. Μεταξά 4 πουλήθηκε, εξαφανίστηκα και εγώ από τα Εξάρχεια, δεν ξανάδα και τον Χρηστάκη που χάθηκε και δεν έβγαινε από το σπίτι του.
Το 2009, Μάη μήνα, ο Λεωνίδας διάβασα στην εφημερίδα, ότι αναχώρησε για τους λειμώνες του ουρανού όπου σίγουρα ήδη κάνει παρέα με τους αγαπημένους του ποιητές και τους αμέτρητους φίλους του που έφυγαν πρώτοι.
Και το χειρότερο είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι σαν τον Λεωνίδα Χρηστάκη δεν αντικαθίστανται, είναι ανεπανάληπτοι, υπάρχουν μόνο μια φορά, μαζί με τις εποχές τους και τις περιοχές όπου έζησαν όπως τα Εξάρχεια. Και είναι στ’ αλήθεια τυχεροί όσοι τους έζησαν από κοντά!...
* Ο Φάνης Ζουρόπουλος είναι τ. πρόεδρος της Ε.Ι.Ε.Τ. και
εκτελεστικός πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (Ε.Ε.Δ.)
zourop@otenet.gr
zourop@otenet.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου