ΑΓΓΕΛΙΟΣΗΜΟ: Κοινωνικός πόρος ή φόρος υπέρ τρίτων;

ΤΟΥ ΦΑΝΗ ΖΟΥΡΟΠΟΥΛΟΥ *

Σαν κεραυνός έπεσε στα ασφαλιστικά ταμεία των δημοσιογράφων και των λοιπών εργαζομένων των ΜΜΕ, η είδηση της κατάργησης ή (στην καλύτερη περίπτωση) της συρρίκνωσης του αγγελιοσήμου που θα επηρεάσει και μία ακόμα σειρά επαγγελματικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων που ζούν στην κυριολεξία απ’ αυτό...

Αν μάλιστα εφαρμοσθεί η απαίτηση της τρόικας για οριστική κατάργηση, που είναι και προαπαιτούμενο για την είσπραξη της δόσης του Ιουλίου, τότε ΕΔΟΕΑΠ και ΕΤΑΠ ΜΜΕ σε πρώτη φάση πάνε για χρεοκοπία...
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά. Κατ’ αρχάς τι είναι το αγγελιόσημο:
Είναι το χαράτσι που πληρώνει κάθε διαφημιζόμενη εταιρεία -και, κατ’ επέκταση, πολλές φορές ο καταναλωτής των προϊόντων της- ως ποσοστό επί του ποσού της διαφημιστικής δαπάνης και ανέρχεται σήμερα στο 21,5% του ύψους της. Εδώ έχουμε μία κλασσική περίπτωση σκανδαλώδους φόρου υπέρ τρίτων. Προσέξτε: το αγγελιόσημο ωφελεί δύο κυρίως κατηγορίες -τους δημοσιογράφους-μέλη της ΕΣΗΕΑ, οι οποίοι λαμβάνουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και επικουρική σύνταξη (καταναλωτών και διαφημιζόμενων), και τους εργοδότες τους (εκδότες και ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης) οι οποίοι απαλλάσσονται από την πληρωμή εργοδοτικής εισφοράς -η μόνη κατηγορία εργοδοτών που δεν πληρώνει ασφαλιστικές εισφορές. Επίσης, σκανδαλωδώς από το αγγελιόσημο (δηλαδή από “τα λεφτά των άλλων”) ενισχύονται και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των δημοσιογράφων και των άλλων εργαζομένων στα ΜΜΕ...
Αναφορικά με τις ρίζες του αγγελιόσημου, σε πρώτη φάση, θεσπίστηκε από την κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου (Διάταγμα 465/1941), αλλά ενισχύθηκε από τους συνταγματάρχες της 21ης Απριλίου 1967 ως αντίβαρο στην κατάργηση του περίφημου Λαχείου Συντακτών.
Η δικτατορία το επέβαλε τελικά παντού, σε όλα τα έντυπα και ραδιοτηλεοπτικά μέσα (α.ν. 248/1967 και ν.δ. 1344/1973), ενώ το αύξησε έως και σε 20%.
Ας σημειωθεί επίσης ότι η κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, πριν από την πτώση της τον Ιούνιο του 1989, είχε φροντίσει να αυξήσει το αγγελιόσημο σε 21,5% για τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα με τον ν.1866/1989 -αύξηση που έχει μεγάλη σημασία. Διότι με τον νόμο αυτόν, τα κρατικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα αποκτούσαν πρόσθετη δωρεάν χρηματοδότηση και, παράλληλα, για τα ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα άνοιγε η πόρτα της μεγάλης ληστείας εις βάρος των καταναλωτών-φορολογουμένων. Και η «ληστεία» αυτή έγινε εφικτή διότι ο χουντικός νόμος «περί αγγελιοσήμου», με αφορμή τον οποίο καταργήθηκε το Λαχείο Συντακτών που υπήρχε μέχρι τότε, ναι μεν επέβαλε το χαράτσι του 20% επί της διαφημιστικής δαπάνης, πλην όμως δεν προέβλεπε κυρώσεις σε περίπτωση μη αποδόσεως του αντίστοιχου ποσού στους δικαιούχους. Από την άλλη πλευρά, οι παραλήπτες-δικαιούχοι, έως τα τέλη του 1990 δεν είχαν καμμία υποδομή ελέγχου της αποδόσεως ή μη του αγγελιόσημου από τις επιχειρήσεις μέσων μαζικής επικοινωνίας που εισέπρατταν τον αποκαλούμενο «κοινωνικό πόρο». Έτσι, την περίοδο 1989-1996, οι διάφοροι καναλάρχες και λοιποί σαλταδόροι των ΜΜΕ καταχράστηκαν πάνω από 160 εκατ. ευρώ αγγελιόσημου -ποσό το οποίο μεταφράστηκε σε πολυτελή ακίνητα και λογαριασμούς στην Ελβετία.
Στην περίπτωση αυτή, δηλαδή, δεν έχουμε μόνον φοροδιαφυγή, αλλά και απροκάλυπτη ΚΛΟΠΗ «κοινωνικού πόρου». Το μέγεθος της κλοπής αυτής, εξάλλου, υποχρέωσε τον Ευάγγελο Βενιζέλο να αλλάξει τον τρόπο αποδόσεως του αγγελιόσημου από τους εργοδότες και οδήγησε τα ασφαλιστικά ταμεία των ΜΜΕ να δημιουργήσουν στοιχειώδεις μηχανισμούς ελέγχου.
Πέρα όμως από τα ταμεία υποχρεωτικής ασφάλισης των εργαζομένων στα ΜΜΕ, το αγγελιόσημο διατίθεται επίσης και για την χρηματοδότηση συναφών με τα ΜΜΕ επαγγελματικών οργανώσεων, όπου περιλαμβάνονται τα πρακτορεία τύπου, οι εφημεριδοπώλες, οι υπάλληλοι ραδιοφωνίας και τουρισμού, όλες οι επαρχιακές ενώσεις ιδιοκτητών εφημερίδων, περιοδικών και λοιπών ΜΜΕ, οι ξένοι ανταποκριτές στη Ελλάδα και, βεβαίως, οι εργαζόμενοι στο υπουργείο Τύπου (μοναδικό στην Ευρώπη). Συνολικά, οι αποδέκτες του αγγελιόσημου είναι 25, με το ΤΣΕΠΕΑΘ και τον ΕΔΟΕΑΠ να δέχονται το 70% του συνόλου.
Η Ενωση Ιδιοκτητών Επαρχιακού Τύπου παίρνει ένα ποσοστό της τάξης του 1,20% περίπου του αγγελιοσήμου, για την συντήρησή της που δεν προβλεπόταν στην καθιέρωσή του αλλά το διεκδίκησε και το κέρδισε επί χούντας το τότε Δ.Σ...
Η ΕΣΗΕΑ παίρνει το 11% των εσόδων του αγγελιόσημου, έναντι 1,23% που είναι το αντίστοιχο ποσοστό του περιοδικού τύπου. Ας σημειωθεί ακόμα ότι την περίοδο 2000-2010, ο ΕΔΟΕΑΠ είχε έσοδα περί τα 660 εκατ. ευρώ από το αγγελιόσημο, με δαπάνες 620 εκατ. ευρώ. Την ίδια εποχή, το ταμείο αυτό είχε αρνηθεί πεισματικά τη συγχώνευση και άρα την εξυγίανση των δημοσιογραφικών ταμείων, προφασιζόμενο ότι ένας φορέας ιδιωτικού δικαίου και αυτοδιαχειριζόμενος δεν μπορούσε και δεν έπρεπε να συγχωνευθεί με ταμεία δημοσίου δικαίου. Σήμερα, ο ΕΔΟΕΑΠ έχει συνολικό έλλειμμα πάνω από 200 εκατ. ευρώ και είμεθα περίεργοι να μάθουμε πώς αυτό θα καλυφθεί...
Οι πιέσεις που ασκούνται για την μη κατάργηση του αγγελιοσήμου είναι πολλές, αλλά για να καρποφορήσουν χρειάζεται πολιτική βούληση. Το τι είναι σωστό να γίνει ας το εκτιμήσει ο καθένας μόνος του.
Εγώ εξέθεσα τα γεγονότα, τις ενέργειες και τις παρενέργειες ενός “κοινωνικού πόρου” που η τρόικα θεωρεί “φόρο υπέρ τρίτων” και που ίσως είναι λίγο και από τα δύο...
Όπως πολλά πράγματα στην Ελλάδα...

* Ο Φάνης Ζουρόπουλος είναι τ. πρόεδρος της Ε.Ι.Ε.Τ. και εκτελεστικός πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (Ε.Ε.Δ.)